تفسیر نمونه، ج18، ص: 116-126
قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ
بگو پروردگار من روزى را براى هر کس از بندگانش بخواهد گسترده یا محدود مىکند
وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ
آنچه را در راه خدا انفاق کنید خداوند جاى آن را پر مىکند و او بهترین روزى دهندگان است
جمله" فَهُوَ یُخْلِفُهُ": (او جایش را پر مىکند) تعبیر جالبى است که نشان مىدهد آنچه در راه خدا انفاق گردد در حقیقت یک تجارت پر سود است، چرا که خداوند عوض آن را بر عهده گرفته، و مىدانیم هنگامى که شخص کریمى عوض چیزى را بر عهده مىگیرد رعایت برابرى و مساوات نمىکند بلکه چند برابر و گاه صد چندان مىکند. البته این وعده الهى منحصر به آخرت و سراى دیگر نیست. آنچه در جاى خود مسلم است، در دنیا نیز با انواع برکات جاى انفاقها را به نحو احسن پر مىکند.
جمله" هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ" (او بهترین روزى دهندگان است) معناى گستردهاى دارد و از ابعاد مختلف قابل دقت است.
او از همه روزى دهندگان بهتر است به خاطر اینکه مىداند چه چیز ببخشد و چه اندازه روزى دهد که مایه فساد و تباهى نگردد، چرا که به همه چیز عالم است. او هر چه بخواهد مىتواند اعطاء کند چرا که به هر چیز قادر است.
او در برابر آنچه مىبخشد پاداش و جزائى نمىخواهد چرا که غنى بالذات است.
او حتى بدون درخواست مىدهد چرا که از همه چیز با خبر است و حکیم است.
بلکه در حقیقت هیچکس جز او «روزى دهنده» نیست، چرا که هر کس هر چه دارد از او است و هر کس چیزى به دیگرى مىدهد «واسطه انتقال روزى» است، نه روزى دهنده. این نکته نیز قابل دقت است که او در برابر اموال «فانى» نعمتهاى «باقى» مىدهد، و در مقابل «قلیل»، «کثیر» مىبخشد.
...
نکتهها:
1. انفاق مایه فزونى است نه کمبود
تعبیرى که در آیات فوق در مورد انفاق خواندیم که فرمود هر چیزى را که در راه خدا انفاق کنید خداوند جاى آن را پر مىکند تعبیرى است بسیار پر معنى.
اولا: از این نظر که" شىء" به معنى وسیع کلمه، تمام انواع انفاقها را اعم از مادى و معنوى، کوچک و بزرگ، به هر انسان نیازمند اعم از صغیر و کبیر، همه را شامل مىشود، مهم اینست که انسان از سرمایههاى موجود خود در راه خدا ببخشد به هر کیفیت و به هر کمیت باشد.
ثانیا: انفاق را از مفهوم فنا بیرون مىآورد، و رنگ بقا به آن مىدهد، چرا که خداوند تضمین کرده با مواهب مادى و معنوى خود که چندین برابر و گاه هزاران برابر- و حد اقل ده برابر است- جاى آن را پر کند، و به این ترتیب شخص انفاق کننده هنگامى که با این روحیه و این عقیده به میدان مىآید دست و دلبازترى خواهد داشت، او هرگز احساس کمبود و فکر فقر به مغز خود راه نمىدهد، بلکه خدا را شکر مىگوید که او را موفق به چنین تجارت پرسودى کرده است.
همان تعبیرى که قرآن مجید در آیه 10 و 11 سوره صف فرموده است یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلى تِجارَةٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ- تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ:" اى کسانى که ایمان آوردهاید آیا شما را به تجارت پرسودى که از عذاب دردناک رهائیتان مىبخشد راهنمایى بنمایم؟- ایمان به خدا و پیامبرش بیاورید و در راه خدا با اموال و جانهایتان جهاد کنید این براى شما بهتر است اگر مىدانستید".
در روایتى از پیغمبر گرامى اسلام مىخوانیم که فرمود:
ینادى مناد کل لیلة لدوا للموت! و ینادى مناد ابنوا للخراب! و ینادى مناد اللهم هب للمنفق خلفا. و ینادى مناد اللهم هب للممسک تلفا! و ینادى مناد لیت الناس لم یخلقوا. و ینادى مناد لیتهم اذ خلقوا فکروا فیما له خلقوا!:
در هر شب منادى آسمانى ندا مىدهد بزائید براى مردن! و منادى دیگرى ندا مىدهد بنا کنید براى ویرانى! و منادى ندا مىدهد خداوندا! براى آنها که انفاق مىکنند عوضى قرار ده. و منادى دیگرى ندا مىکند خداوندا! براى آنها که امساک مىکنند تلفى قرار ده! و منادى دیگرى مىگوید: اى کاش مردم آفریده نمىشدند! و منادى دیگرى صدا مىزند اى کاش اکنون که آفریده شدند، اندیشه مىکردند که براى چه آفریده شدهاند. (منظور از این منادیها که ندا مىدهند فرشتگانند که به فرمان خدا تدبیر امور این عالم مىکنند)
در حدیث دیگرى از آن حضرت مىخوانیم:
من ایقن بالخلف سخت نفسه بالنفقه (کسى که یقین به عوض و جانشین داشته باشد در انفاق کردن سخاوتمند خواهد بود). همین معنى از امام باقر ع و امام صادق ع نیز نقل شده است.
اما مساله مهم اینست که انفاق از اموال حلال و مشروع باشد که خدا غیر آن را قبول نمىکند و برکت نمىدهد.
لذا در حدیثى از امام صادق ع مىخوانیم: شخصى خدمتش عرض کرد دو آیه در قرآن است که هر چه من به سراغ آن مىروم آن را نمىیابم (و به محتواى آن نمىرسم).
امام فرمود کدام آیه است. عرض کرد نخست این سخن خداوند بزرگ است که مىگوید: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ:" مرا بخوانید تا دعاى شما را مستجاب کنم" من خدا را مىخوانم اما دعایم مستجاب نمىشود! فرمود: آیا فکر مىکنى خداوند عز و جل وعده خود را تخلف کرده؟
عرض کرد نه.
فرمود پس علت آن چیست؟
عرض کرد نمىدانم.
فرمود ولى من به تو خبر مىدهم:
من اطاع اللَّه عز و جل فیما امره من دعائه من جهة الدعاء اجابه (کسى که اطاعت خداوند متعال کند در آنچه امر به دعا کرده و جهت دعا را در آن رعایت کند اجابت خواهد کرد)
عرض کرد: جهت دعا چیست؟ فرمود نخست حمد خدا مىکنى، و نعمت او را یادآور مىشوى، سپس شکر مىکنى بعد درود بر پیامبر ص مىفرستى، سپس گناهانت را به خاطر مىآورى اقرار مىکنى و از آنها به خدا پناه مىبرى، و توبه مىنمایى، اینست جهت دعا! سپس فرمود: آیه دیگر کدام است؟
عرض کرد: این آیه است که مىفرماید: وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ اما من در راه خدا انفاق مىکنم ولى چیزى که جاى آن را پر کند عائد من نمىشود! امام ع فرمود: فکر مىکنى خداوند از وعده خود تخلف کرده؟!
عرض کرد: نه.
فرمود: پس چرا چنین است؟
عرض کرد نمىدانم.
فرمود: لو ان احدکم اکتسب المال من حله، و انفقه فى حله، لم ینفق درهما الا اخلف علیه (اگر کسى از شما مال حلالى به دست آورد و در راه حلال انفاق کند هیچ درهمى را انفاق نمىکند مگر اینکه خدا عوضش را به او مىدهد)
2. اموال خود را بیمه الهى کنید:
یکى از مفسران در اینجا تحلیل جالبى دارد مىگوید:
عجب این است که تاجر هنگامى که بداند یکى از اموالش در معرض تلف است حاضر است آن را حتى به صورت نسیه بفروشد، هر چند طرف فقیر باشد، مىگوید: این بهتر از این است که بگذارم و نابود شود.
و اگر تاجرى در چنین شرایطى اقدام به فروش اموالش نکند تا نابود شود او را" خطا کار" مىشمرند! و اگر در چنین شرائطى خریدار سرمایهدارى پیدا شود و به او نفروشد او را" بىعقل" معرفى مىکنند.
و اگر علاوه بر همه اینها خریدار با داشتن تمکن مالى همه گونه وثیقه بسپارد و سند قابل اطمینانى نیز بنویسد در عین حال به او نفروشد" دیوانه" اش مىخوانند! ولى تعجب در این است که همه ما این کارها را انجام مىدهیم و هیچکس آن را جنون نمىشمرد! زیرا تمام اموال ما قطعا در معرض زوال است و خواه ناخواه از دست ما بیرون خواهد رفت، و انفاق کردن در راه خدا یک نوع وام دادن به او است، و ضامنى بسیار معتبر یعنى خداوند بزرگ فرموده: وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ:" هر چه را انفاق کنید عوضش را مىدهد" و در عین حال املاک خود را نزد ما گروگان گذاشته، چرا که هر چه در دست انسان است عاریتى از ناحیه اوست (و محکمترین سندها از کتب آسمانى در این زمینه در اختیار ما نهاده).
اما با همه اینها بسیارى از ما اموال خود را انفاق نمىکنیم و مىگذاریم از دستمان برود، نه اجرى داریم و نه شکرى.
3. وسعت مفهوم" انفاق"
براى اینکه بدانیم مفهوم" انفاق" تا چه حد در اسلام گسترده است کافى است حدیث زیر را مورد توجه قرار دهیم:
پیغمبر گرامى اسلام ص فرمود: «کل معروف صدقه، و ما انفق الرجل على نفسه و اهله کتب له صدقة، و ما وقى به الرجل عرضه فهو صدقة، و ما انفق الرجل من نفقة فعلى اللَّه خلفها، الا ما کان من نفقه فى بنیان او معصیة»
ترجمه: هر کار نیکى به هر صورت باشد صدقه و انفاق در راه خدا محسوب مىشود (و منحصر به انفاقهاى مالى نیست). و هر چه انسان براى حوائج زندگى خود و خانواده خود صرف مىکند صدقه نوشته مىشود. و آنچه را که انسان آبروى خود را با آن حفظ مىکند صدقه محسوب مىگردد. و آنچه را انسان در راه خدا انفاق مىکند عوض آن را به او خواهد داد مگر چیزى که صرف بنا شود (همچون بناى خانه!) یا در راه معصیت صرف گردد. (استثناء خانه ممکن است از این نظر باشد که عین آن باقى است به علاوه مردم بیشترین توجهشان به آن است)
بسم ربالشهدا والصدیقین
خدایا کاری کن که همیشه در حال انفاق باشایم.خدایاکاری کن که حرفمان کارمان نگاهمان فکرمان و ازهمه مهمتر جانمان را در راه تو انفاق کنیم.
آمین
به ما سر بزن
سلام عزیز دل. متاسفانه ظاهرا آدرس شما درست ثبت نشده است و لذا امکان دسترسی به وبلاگ شما را نمی دهد.
سلام علی آقا
ببخشید که دیر خدمت رسیدیم.
این (فهو یخلفه) خیلی باحاله...
عطای کثیر هم با مطلبی جدید با عنوان «پول؛ خوب یا بد» به روز شده که به مطلب شما بی ربط نیست.
خوش حال می شیم در عطای کثیر زیارتتان کنیم.
سلام
انشاء الله اهل انفاق باشید و باشیم.
سلام عزیز...
احسنتم